Gevoel en wijsheid niet hetzelfde
En dat heeft niet altijd gelijk. Zeker omdat hooggevoelige mensen de neiging hebben alle zintuiglijke informatie in 'alarmbellen' om te zetten (dus vechten, vluchten, neutraal over kunnen zijn. Is het veilig of niet? Is de harmonie er wel of niet?). Dit omzetten naar alarmbellen loopt soms de spuigaten uit, omdat hooggevoelige mensen nooit te horen krijgen dat ze misschien eens kritisch moeten gaan kijken naar hun alarmbellen. Kritisch kijken naar waar het vandaan komt en waardoor ze ontstaan. Dus laten we hier eens kritisch naar kijken. Want je zult ontdekken dat gevoel iets anders is dan wijsheid. Mijn leerlingen kunnen dit bevestigen: zij kennen onderhand heel duidelijk het verschil tussen een emotie/gevoel en de wijsheid vanuit deze essentie van jezelf. Niet omdat ik hen dat vertel, maar omdat ze het zelf ervaren en herkennen.
Inzichten en wijsheid komt niet uit gevoel. In mijn lessen geef ik les over 'de 9 lung'. Het zijn negen gewaarzijns-stadia. Anders gezegd: gewaarzijn (lees: opmerken) kun je op negen verschillende manieren. Zeg maar: negen niveaus van subtiliteit of grofheid. Als we gewaarzijn van het meest grove (dat is datgene wat je het snelst opmerkt) ben je je bewust van je lichaam. Maar ook je denken en je emoties. Dit is waar je de hele dag het meest gemakkelijk zit. Je bent gewend om hier met je gewaarzijn te zijn. De meesten onder ons weten niet dat er nog veel meer lagen zijn die je iets vertellen over wáárom je iets in je lichaam en je denken/gevoel/emoties ervaart. Je kunt jezelf trainen om subtieler waar te nemen. En héé.....! Je ontdekt een soort beweging in jezelf! Je kunt het niet benoemen, maar je merkt duidelijk op dat het je beïnvloed! En je merkt nóg iets! Namelijk een soort beweging, heel subtiel, die een soort brandstof voor je denken lijkt te zijn! Alsof het een kabbelend beekje is dat in beweging is. En als je je denken daarin mee laat gaan (alsof je geest of je denken of je gevoel een bootje is dat je erop zet) dan merk je dat deze beweging, zo diep in jezelf, je gedachten en gevoel beweging geeft. Je kunt deze energie (deze lung, zoals wij het noemen) ook gadeslaan zonder er iets mee te doen en herkennen dat het de neiging heeft je denken en je gevoel in beweging te zetten, maar dat je er ook voor kunt kiezen dit niet te laten gebeuren. De twee energieën die ik hierboven beschrijven noemen wij karmisch lung en de lung van het paard van de beweeglijke geest. Je kunt ze alleen waarnemen door jezelf te trainen in zelf-gewaarzijn. Diep in jezelf kijken, zeg maar. Een groot aantal van mijn leerlingen kennen deze winden doordat ze ze kunnen waarnemen. Deze twee winden beïnvloeden je denken en je gevoel. En deze winden zijn niet 'vrij'. Ze herhalen aangeleerde patronen. Ze vertellen je wat je altijd al wist. Niets nieuws aan de horizon. Soms opmerkelijk, dat wel. Maar niet nieuw.
Zou je jezelf verder trainen in gewaarzijn en leren nóg subtielere energieën in jezelf te ontdekken, dan zul je een plek leren kennen waar je pure 'zelf-gewaarzijn' ontdekt. Hier zijn geen emoties, heb je geen meningen en visies, maar je bent je toch totáál bewust van jezelf. En je bent wakker! Opmerkzaam. Je hoort gewoon de vogels of de brommer die voorbij komt. Maar het grappige is: je labelt niet meer. Jouw brein plaatst hetgeen het hoort, ziet of ruikt niet meer direct in de labels die het altijd aan dat geluid of die geur of dat object geeft. Je hebt hier alle ruimte om geluid alleen maar te horen als geluid. Een klok die tikt is niet meer ergerlijk, want het is maar een geluid in de ruimte. Het ergeren kwam vanuit de meer grovere lung die ik eerder beschreef. Maar op deze plek zijn geen neigingen uit gewoonte meer. Er is alleen open waarneming. Volledig aanwezig. Je bent niet in een andere wereld, maar gewoon hier. Je hebt opmerkzaamheid en helderheid bijééngebracht. En je ontdekt op deze plek iets!
Je ontdekt namelijk, als je nóg subtieler waarneemt, dat er ineens 'kwaliteiten' op deze plek aanwezig zijn. En je merkt duidelijk op dat het géén emoties, géén gevoelens en geen gedachten zijn! De ervaring is heel anders. De energie is anders. Maar er is hier inzicht en begrip (niet omdat je de oplossing bedacht hebt of gevoeld hebt, maar omdat je anders waarneemt en iets begrijpt wat je geest nooit begrijpt), vreugde (niet een emotie, maar een diepgaand besef van vreugde). Er is gelijkmoedigheid (geen emotie of gevoel van kalmte, maar een totaal begrip van aanwezig zijn ín een soort van stabiliteit). En er is openheid. Je bent totaal wakker. Totaal ín de wereld van het moment. En hier komen werkelijke inzichten vandaan. En wijsheid. Dit komt omdat het als het ware 'het startpunt' is waar je óf een gewoontepatroon zult volgen dat zich uiteindelijk uit of laat zien in je gevoel, je denken en je gedrag. En waar je ook kunt kiezen om het anders te doen. Wij noemen dit 'substantieel karma is hier niet actief'. Het is zinvol om dit gewoon eens te ervaren en het verschil tussen gevoel en een emotie en deze plek van wijsheid zelf te ontdekken.
En daarom vind ik gevoel, zelfs als hooggevoelig persoon, niet zo van belang. Natuurlijk vertaalt ook mijn brein alle zintuiglijke informatie in 'gevoel', méér dan denken. Het heeft een voorkeur voor het vertalen naar gevoel in plááts van denken, omdat de informatie langer blijft hangen in het gebied van de hersenen dat zintuiglijke informatie omzet in basisemoties. Maar maakt het daarom die informatie zinvoller? Is gevoel zinvoller dan denken? Voor mij niet. Gevoel is voor mij gewoon een deel van het pakketje dat meekomt in karmische winden die actief zijn. En dat zijn geen goede raadgevers. Sterker nog: als boeddhist probeer ik karmische gewoonten af te leren. Gevoel, emoties én gedachten zijn plaatjes die mijn geest laat zien als er iets actief is. En als ik er zómaar achter aan ga, zonder er beter naar te kijken. O, het vindt zichzelf érg wijs! Want het is immers geen denken! Hahaha! Nou, het heeft je mooi voor de gek. Want gevoel komt van hetzelfde niveau van gewaarzijn als je denken. We noemen het 'conceptueel niveau': het zijn concepten, ideeën, visies. En ja, soms heeft het de vorm van een gevoel. Ik zit liever op subtieler niveau op de plek van wijsheid (de essentie, rigpa, de ware natuur) als ik tóch iets serieus moet nemen.
Gevoel is gerelateerd aan denken. Aan het verwerken van informatie op conceptueel niveau. Het is niet altijd wijsheid, omdat het niet altijd vanuit een plek komt waar je open waarneemt. Gevoel wordt overschat. Men is bang om te denken, maar gevoel is ook iets om eens nader onder de loep te nemen! Ik ken het verschil. Jij nu ook? Of wil je door middel van het combineren van theorie en ervaren van wat ik bedoel er meer inzicht in krijgen? ;-) Dán ben je pas wijs!
p.s. dit is door iedereen te leren. Er wordt in het boeddhisme al duizenden jaren les in gegeven. Het heet 'dzogchen'. En ik geef er al jarenlang les in, dus kan je met zekerheid vertellen dat velen het op dezelfde manier ervaren hebben.